Odbor za prostorno planiranje Zajednice opština CG razmatrao je nacrte Zakona o planiranju prostora, Zakona o izgradnji objekata i Zakona o legalizaciji bespravnih objekata koje je pripremilo Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma i stavilo na javnu raspravu od 18. maja do 27. juna 2023. godine.

Ocijenjeno je da treba produžiti  rok  za izjašnjenje opština jer se radi o tri zakona od suštinskog značaja za njihov razvoj. Takođe je preporučeno organizovanje dodatnih okruglih stolova po regionima radi masovnijeg odziva lokalnih službenika i pružanja  prilike građanima za detaljnije upoznavanje sa nacrtima i davanje sugestija.

Nacrtom zakona o planiranju prostora utvrđuje se nadležnost opština za izradu lokalne planske dokumentacije, čime im se vraća ključna poluga za planiranje razvoja.  Treba reći da je u izradi teksta Nacrta, na predlog Zajednice, propisana mogućnost osnivanja opštinskih agencija koje će se baviti izradom planova za potrebe opština. Međutim, Odbor je u svom izjašnjenju na Nacrt tražio da se iz ovih poslova potpuno isključi privatni sektor radi obezbjeđenja većeg kvaliteta planova, ali i većeg stepena odgovornosti za planska rješenja, što znači da se agencije propišu kao isključivo a ne moguće rješenje.

Osim toga, Odbor je tražio da se umjesto predviđenog mišljenja opština na predloge državnih prostorno planskih dokumenata, propiše davanje saglasnosti u cilju usaglašavanja državnih planova sa lokalnim razvojnim politikama. Ovo da bi se uspostavila saradnja i međusobna kontrola centralnog i lokalnog nivoa vlasti i odnos partnerstva koji stvara optimalne uslove za vođenje odgovorne politike planiranja prostora koja u potpunosti zadovoljava potrebe svih zainteresovanih strana.

Nacrtom zakona o izgradnji objekata predviđa se vraćanje građevinske i upotrebne dozvole kao upravnih akata kojima se obezbjeđuje pravna sigurnost investitora. Nacrt predviđa podjelu nadležnosti između centralnog i lokalnog nivoa vlasti u pogledu njihovog izdavanja. U tom smislu Odbor je sugerisao proširenje obuhvata objekata za koje dozvole izdaju organi lokalne uprave. Paralelno sa tim, sugerisao je potrebu  proširenja nadležnosti  glavnog gradskog arhitekte i utvrđivanja tih poslova kao sopstvenih, a ne prenesenih.

Takođe je ukazao da uvođenje Geoportala treba odložiti za period nakon usvajanja nove generacije planskih dokumenata jer je u ovom trenutku neprimjenjiv zbog različite metodologije izrade planske dokumentacije u prethodnom periodu.

U dijelu UT uslova, sugerisao je da lokalne samouprave treba da ih izdaju za sve objekte, osim državnih objekata od opšteg interesa i inženjerskih objekata.

Poseban akcenat je stavljen na zahtjev da se zakonom prepoznaju lokalni objekti od opšteg interesa koji bi se realizovali na osnovu opštinskih odluka u slučaju nepostojanja ili isteka važnosti prostorno-planske dokumentacije. Tako bi se mogla nesmetano realizovati komunalna infrastruktura i obezbjediti veći stepen povlačenja sredstava iz raspoloživih EU i drugih donatorskih fondova.

Nacrtom je predviđena mogućnost da glavni gradski arhitekta može da postupa na teritoriji više opština, čime se riješava problem nedostatka kadrova ovog  profila u manjim opštinama. Sugestije odbora u ovom dijelu usmjerene su na regulisanje njegovog pravnog statusa, mjesne nadležnosti i zarade koja mora biti drugačije uređena u odnosu na glavnog gradskog arhitektu koji obavlja poslove u jednoj opštini.

U odnosu na Nacrt zakona o legalizaciji bespravnih objekata, Odbor je stava da treba omogućiti legalizaciju objekata koji se ne nalaze na orto-foto snimku, te propisati rok za njihovo upisivanje u katastar nepokretnosti, uz uvećanje naknade za urbanu sanaciju za 30%.

Nacrt ovog zakona,  za razliku od važećeg, ne vezuje legalizaciju objekata do 500m² za njihovu uklopljenost u prostorno-plansku dokumentaciju dok za objekte preko 500 m2   koji nijesu uklopljeni nije dato nikakvo rješenje. Konceptualno, kompletan nacrt se naslanja na planove koji su sada na snazi, dok se važeći Zakon zasnivao na planskom dokumentu koji će tek biti izrađen (tj. plan generalne regulacije Crne Gore). Odbor je stava da  Zakon mora dati smjernice za ove kategorije objekata  obzirom da je veliki procenat planskih dokumenata ili star ili van snage. Takođe, Nacrtom nijesu tretirani objekti koji se nalaze u zahvatu planova detaljne regulacije koji nijesu važeći ili su predviđeni za izrad,u niti je nije data mogućnost planske provjere velikog broja postojećih objekata van GUR-ova.

U odnosu na nove uslove legalizacije koji se propisuju Nacrtom, Odbor je mišljenja da treba preispitati udaljenost objekta od granice susjedne parcele koja je uslovljena saglasnošću njenog vlasnika (za stambene objekte do 200m2) jer su izvjesni problemi njenog obezbjeđenja u svakom slučaju a naročito na područu gdje je ovakav tip gradnje  najzastupljeniji (stari djelovi gradova, dvojne kuće, i sl.). Takođe, ukazao je na potrebu brisanja ili smanjenja propisane udaljenosti  za objekte do 500 m2 koji postoje na terenu godinama/decenijama. Pri ovakvim odredbama realno je očekivati da će doći  do rušenja objekata  samo zato što prvi komšija ne želi da da propisanu saglasnost.

U odnosu na obavezu plaćanja naknade za urbanu sanaciju, Odbor smatra da ne treba mijenjati uslove plaćanja i njenu visinu propisanu važećim zakonom, sa izuzetkom objekata koji su izgrađeni nakon orto-foto snimka, za koje treba propisati posebno uvećanje i finansijske penale. Kada je u pitanju naplata dodatnih 20% od bespravnih graditelja objekta na državnom zemljištu, ukazao je da je značajan broj već ušao u postupke legalizacije, zbog čega bi po ovom pitanju bili u neravnopravnom položaju.

Odbor je posebno ukazao da, i pored iskazanih primjedbi Zajednice opština u ranijem periodu, Nacrtom zakona nije izmijenjen koncept utvrđivanja liste bespravnih objekata i naplate naknade za korišćenje prostora te su ove odredbe neizvršive.  Identifikaciju i premjer objekata u Crnoj Gori, u skladu sa važećim propisima, mogu vršiti  geodetske organizacije, dok upis vlasništva i objekta vrši Uprava za katastar i državnu imovinu.

U slučaju rekonstrukcije bespravnog objekta za koji se utvrdi da je statički ili seizmički nepouzdan, Odbor je stava da bi državni odnosno gradski arhitekta trebao da propisujeposebne uslove rekonstrukcije. Obzirom da legalizacija značajnog procenta objekata ne zavisi od planske dokumentacije, to i taj postupak treba razdvojiti od planskog dokumenta tj. izdavanja urbanističko-tehničkih uslova za rekonstrukciju. Ovo i iz razloga što opštinski sekretarijati neće biti ni u mogućnosti da izdaju takve uslove ako objekat nije prepoznat planskim dokumentom.