Tokom konferencije „E-uprava na lokalnom nivou“ koja je održana u Budvi 21. i 22. februara 2023. godine uz podršku EU TAIEX instrumenta, predstavnici lokalnih samouprava iz Crne Gore su se upoznali sa dobrim praksama iz zemalja Evropske unije, odnosno Hrvatske i Slovenije.

Zajednica opština Crne Gore, kao ko-organizator konferencije, prepoznala je potrebu sagledavanja iskustava lokalnih samouprava iz zemalja EU u cilju blagovremenog i efikasnog prilagođavanja načina rada i pružanja javnih usluga građanima savremenim EU standardima. Koristeći dostupne instrumente podrške ovo je bila još jedna aktivnost Zajednice koja doprinosi unapređivanju administrativnih kapaciteta crnogorskih opština.

Pored pregleda EU regulativa u oblastima e-uprave, digitalnog društva i informacionih tehnologija, predstavnici lokalnih samouprava su imali priliku da kroz praktične primjere digitalnih rješenja sagledaju mogućnosti korišćenja savremenih tehnologija u lokalnim zajednicama.

Stjepan Ćavar, viši stručni saradnik za lokalni razvoj i fondove Evropske unije u Razvojnoj agenciji Dubrovnika (DURA) predstavio je nekoliko projekata u ovoj oblasti koji su finansirani kroz bespovratna sredstva iz fondova EU.

Kroz novi servis „Brojač posjetioca“ omogućeno je konstantno praćenje stvarnog broja ljudi u istorijskom jezgru Dubrovnika, kao i trendova kretanja broja u različitim djelovima dana. Servis je kasnije nadograđen sa mašinskim učenjem (vještačka inteligencija) čime se procjenjuje broj ljudi u istorijskom jezgru i kontaktnoj zoni na odabrani dan. Ovaj podatak je koristan lokalnoj upravi da reguliše saobračajne gužve i produži sezonu, lokalnom stanovništvu i turistima kako bi lakše isplanirali svoj dolazak u gradsko jezgro, kao i svim poslovnim subjektima u planiranju svojih aktivnosti .

Kroz projekat „Pametan parking“ ugrađeno je oko 2.000 senzora na parking mjestima u Dubrovniku kao i niz displeja-pokazivača slobodnih parking mjesta. Takođe, slobodna parking mjesta se mogu šronaći  putem mobilne aplikacije.

Putem „Multimedijalnog vodiča“ za mobilne uređaje (aplikacija za upravljanje gužvama sa elementima proširene stvarnosti) Dubrovniku je omogućeno da detektuje broj ljudi u Kneževom dvoru (muzej) i posjetiocima prezentuje jedan od dva različita narativa audio vodiča, u zavisnosti od broja jednovremenih posjetioca. U vrijeme manje posjećenosti Dvora posjetioci imaju mogućnost pokrenuti dužu verzija audio vodiča s elementima proširene stvarnosti, a u satima veće posjećenosti posjetiocima se predstavlja kraća verzija multimedijalnog vodiča. Na ovaj način posjetioci se stimulišu da dođu u muzej u vrijeme izvan vršnih sati kada im se nudi detaljniji vodič kroz muzej i smanjuju gužve.

Projekat praćenja kvaliteta vazduha u školama služi za mjerenje kvaliteta vazduha u obrazovnim ustanovama na području grada Dubrovnika (tri osnovne škole i pet dječjih vrtića). Instalirani sistem služi za očitavanje nivoa CO2, temperature i vlage u prostorijama u kojima su postavljeni senzori. Korišćenjem aplikativnog rješenja za praćenje i analizu podataka može se napraviti analiza nivoa CO2 u svim učionicama u školi/vrtiću kako bi osoblje pravovremeno reagovalo.

Kroz projekat „Pametna dječja igrališta“ obična dječja igrališta su pretvorena u pametna dječja igrališta. Ovim projektom se djeca na igralištima putem mobilnih aplikacija podstiču na povećanu fizičku aktivnost na igralištu. Ideja je već implementirana na više od 4500 dječjih igrališta u SAD, Kanadi, Irskoj, Velikoj Britaniji, Izraelu i Francuskoj. Iako je aplikacija razvijena u inostranstvu, ona je u potpunosti jezički lokalizovana radi lakšeg korišćenja.

Od digitalnih rješenja za gradsku upravu, Ćavar je predstavio “e-Dubrovnik” – centralni gradski portal za pristup javnim informacijama, otvorenim podacima i digitalnim uslugama i servisima Dubrovnika, kao i program „VOX POPULI“ za participativno budžetiranje. Takođe, predstavio je i interaktivnu platformu „Dubrovačko oko“ koja se sastoji od web stranice i aplikacije za pametne telefone koja građanima omogućava jednostavnu prijavu, pregled i komentarisanje komunalnih nepravilnosti i problema u Dubrovniku te prijem povratnih informacija od gradske uprave po pitanju rješavanja njihovih zahtjeva, odnosno prijava.

Željana Burazin, šefica Odsjeka za Smart City i informatiku u Gradu Splitu, predstavila je platformu „eGOP“ za upravljanje procesima kancelarijskog poslovanja i digitalnom arhivom, zatim sistem „eGrađani“ koji ima za cilj modernizaciju, pojednostavljenje i ubrzanje komunikacije građana i javnog sektora te povećanje transparentnosti pružanja javnih usluga, kao i sistem „Elektronska javna nabavka“ koji služi za elektronsko sprovođenje zakonskih procedura u postupcima javnih nabavki. Takođe, Burazin je predstavila i aplikaciju za upravljanje imovinom, kao i „GIS sistem“ koji sadrži registar komunalne infrastrukture, evidenciju imovinsko-pravnih odnosa, sistem za upravljanje katastrom zelenila, javne rasvjete i putne infrastrukture.

Zoran Cetinjanin, načelnik za informacione tehnologije grada Karlovca predstavio je projekat “In-LoRe” čiji je cilj podsticanje i ubrzanje korišćenja elektronskog računa od strane javne uprave, kroz osiguravanje tehničkih i operativnih preduslova tijela javne uprave za integraciju sa centralnom platformom “eRačun“ na državnom nivou. Takođe, prisutni su se upoznali sa ostalim digitalnim uslugama grada Karlovca (upis djece u vrtiće, prijave i rješavanje komunalnih problema, prijave za subvencije i stipendije, prijem zahtjeva od građana i privrede, upravljanje imovinom, održavanje infrastrukture, upravljanje projektima…).

Peter Geršič, predsjednik Odbora za digitalizaciju i pametne gradove Zajednice gradova Slovenije i načelnik Kancelarije za razvojne projekte opštine Novo Mesto predstavio je EU mehanizam „Integrisana teritorijalna ulaganja“ kojim se gradovima u Sloveniji obezbjeđuje 139 miliona eura bespovratnih sredstava za projekte održive mobilnosti, energetske efikasnosti javnih zgrada, urbane regeneracije i održivog razvoja.

U oblasti otvorenih podataka Geršič je predstavio rješenje „FIWARE/CEF kontekst Broker“ – okvir komponenti platforme otvorenog koda (Open source) za ubrzanje razvoja pametnih rješenja (pametni grad, pametna luka, pametna farma…) finansiran od strane EU i prihvaćen kao de-facto standard.

Kao dobru praksu iz Novog mesta prisutne je upoznao sa „Digitalnim telemetrijskim sistemom“ u oblasti vodosnadbijevanja koji kontroliše starenje vode u cijevima, omogućava smanjenje gubitaka vode i veći procenat fakturisane vode. Sistem je značajno doprinio smanjenju potrošnje energije za pumpanje vode zbog optimizacije. „Sistem daljinskog upravljanja energijom“ u javnim zgradama koji je predstavljen, sadrži IoT elemente koji omogućavaju mjerenje temperature i drugih ambijentalnih parametara, te daljinsko centralizovano upravljanje energetskim sistemima. Posebna povoljnost je samofinansiranje sistema kroz javno-privatno partnerstvo, gdje privatni partner finansira svoje usluge iz ušteđene energije.

Tokom Konferenciji, učesnici su se upoznali i sa više strateških i zakonskih dokumenata na nivou EU u oblasti digitalizacije, kao što su: Evropski okvir interoperabilnosti, Deklaracija o podsticanju digitalne transformacije u gradovima i zajednicama u EU, Strategija Digitalne Hrvatske, EU Direktiva o otvorenim podacima, EU Inicijativa za digitalnu tranziciju, itd.