U okviru projekta „Jačanje transparentnog i odgovornog upravljanja javnim finansijama u Crnoj Gori“, koji sprovode Ministarstvo finansija i UNDP, u Podgorici je 21. septembra 2018. godine održan okrugli sto na temu „Nacrt Zakona o finansiranju lokalne samouprave“.

U uvodnom obraćanju, ministar finansija Darko Radunović govorio je o izmjenama sadržanim u Nacrtu Zakona. Između ostalog, istakao je da se ključne izmjene odnose na povećanje procenta ustupanja poreza na dohodak fizičkih lica opštinama koje pripadaju Sjevernom regionu, promjenu kriterijuma za raspodjelu sredstava Egalizacionog fonda, osnivanje Revolving fonda i uspostavljanje većeg stepena budžetske i fiskalne discipline kroz djelovanje budžetske inspekcije.

Predloženim Nacrtom Zakona o finansiranju lokalne samouprave značajno su unaprijeđena zakonska rješenja koja se odnose na finansiranje lokalne samouprave i stvoreni su uslovi za stabilnije funkcionisanje opština koje pripadaju Sjevernom regionu Crne Gore u cilju pružanja podrške ravnomjernijem regionalnom razvoju, saopštio je ministar Radunović i dodao da će se djelovanjem budžetske inspekcije i uvođenjem novčanih kazni za postupanje u suprotnosti sa utvrđenim zakonskim rješenjima stvoriti uslovi za uspostavljanje većeg stepena budžetske i fiskalne discipline.

Nakon uvodnog obraćanja ministra Radunovića, o pojedinim predloženim rješenjima iz Nacrta Zakona govorila je generalna direktorica Direktorata za lokalnu samoupravu i privredna društva u većinskom vlasništvu države, mr Snežana Mugoša. Između ostalog, istakla je da, s obzirom na slabu razvijenost opština Sjevernog regiona, Ministarstvo finansija je procijenilo da je u ovom trenutku optimalno rješenje povećanje procenta ustupanja poreza na dohodak fizičkih lica ovim opštinama na 50%. Nacrtom Zakona propisani su novi kriterijumi za utvrđivanje prava korišćenja sredstava Egalizacionog fonda i raspodjele tih sredstava u cilju pravičnije raspodjele između jedinica lokalne samouprave, izjavila je generalna direktorica Mugoša i istakla da će se osnivanjem Revolving fonda pružiti mogućnost da se opštinama u vidu pozajmice opredijele sredstva neophodna za predfinansiranje projekata koji se finansiraju iz donatorskih sredstava i stvaraju se pretpostavke za veće mogućnosti korišćenja sredstava iz EU fondova namijenjenih za realizaciju različitih razvojnih projekata.

Nakon uvodnih izlaganja predstavnika Ministarstva finansija, generalni sekretar Zajednice opština Refik Bojadžić i predsjednik Odbora za finansiranje lokalne samouprave mr Miomir Jakšić predstavili su načelne i pojedinačne primjedbe sadržane u Izjašnjenju Zajednice opština na Nacrt Zakona.

Generalni sekretar Bojadžić je, između ostalog, istakao da se ovim propisom mora uspostaviti kvalitetan zakonski okvir koji će obezbijediti stabilan i održiv sistem finansiranja lokalne samouprave na duži rok, koji je, kako je naglasio, posljednjih godina narušen zbog uticaja: globalne ekonomske i finansijske krize, izmjene zakonskih rješenja kojim su ukidani ili umanjivani pojedini prihodi opština, visokog nivoa javne potrošnje na lokalnom nivou, generisanog prvenstveno kroz višak zaposlenih u opštinama. Sve je to izazvalo ozbiljne probleme u funkcionisanju 2/3 opština, pa su Ministarstvo finansija, opštine i Zajednica opština u prethodnom periodu realizovali mjere na planu prevazilaženja postojećeg stanja kroz reprogram poreskog duga i refinansiranje neizmirenih obaveza prema dobavljačima, bankama i zaposlenim, uz garanciju Vlade Crne Gore.

Naglasio je da bi se postigao krajnji cilj – stabilne i održive lokalne javne finansije na dugi rok – neophodno je donijeti i implementirati Zakon o finansiranju lokalne samouprave i aktivno raditi na planu optimizacije broja zaposlenih na lokalnom nivou, koje su aktivnosti i prepoznate Strategijom reforme javne uprave, koju je donijela Vlada Crne Gore i Akcionim planom za njeno sprovođenje za period 2018-2020. godina.

Analizom ponuđenih rješenja iz Nacrta Zakona, kako je saopštio generalni sekretar, može se konstatovati da je značajan broj predloga koje su Zajednica opština i opštine dostavile Ministarstvu ugrađen u tekst Zakona i da je napravljen pozitivan iskorak u odnosu na važeća zakonska rješenja. Ukazao  je i na ključne nedostatke Nacrta Zakona, koji su po mišljenju Zajednice opština:

–           što je izostao, sveobuhvatan i izbalansiran pristup kojim bi se obezbijedilo da se svim opštinama nadomjesti dio izgubljenih prihoda koji je potreban za stabilno funkcionisanje opština i izvršavanje zakonom utvrđenih nadležnosti na duži rok – što je cilj utvrđen Strategijom refome javne uprave

–           što Nacrt Zakona sadrži odredbe koje će da imaju dodatni negativni uticaj na prihode opština Primorskog regiona, bez adekvatne nadoknade, što je u suprotnosti sa preporukom br. 21/2005 Savjeta Evrope: „Generalno, kada više vlasti donose odluke koje smanjuju poresku osnovicu lokalnih vlasti, treba obezbijediti nadoknadu.“ – naknada za korišćenje morskog dobra – 3,5 mil

–           što zakonom nije prepoznata potreba da se Egalizacioni fond kao jako dobar mehanizam finansijskog ujednačavanja manje razvijenih opština dodatno osnaži kroz usmjeravanje većeg dijela poreza na dohodak fizičkih lica.

U odnosu na odredbu kojom se opštine obavezuju da prilikom donošenja odluka o vođenju sopstvenih prihoda u skladu sa ovim i posebnim zakonima, pribave prethodnu saglasnost Vlade, generalni sekretar je ukazao da se ovakvom odrebom ugrožava autonomija lokalne samouprave, krši Evropska povelja o lokalnoj samoupravi i da ista nije u skladu sa ustavno-pravnim okvirom Crne Gore. Smatra da ovakva norma ne treba da se nađe u sistemkom Zakonu o finansiranju lokalne samoupave te da u uporednoj praksi nijedna zemlja iz okruženja nema ovakvu normu.

O pojedinačnim primjedbama i predlozima iz Izjašnjenja na Nacrt Zakona o finansiranju lokalne samouprave Zajednice opština govorio je mr Miomir Jakšić, predsjednik Odbora za finansiranje lokalne samouprave. Istakao je da se Nacrtom Zakona pravi veliki pomak u stvaranju uslova za stabilno finansiranje lokalnih samouprava, ali da su potrebna njegova unapređenja naročito u odnosu na: preciznije definisanje sopstvenih prihoda opština; brisanje odredbi kojima se opštine obavezuju da pribave saglasnost Vlade CG na odluke o uvođenju sopstvenih prihoda; preciznije utvrđivanje pripadnosti prihoda po osnovu prireza porezu i poreza na dohodak fizičkih lica; utvrđivanje povećanog procenta pripadnosti prihoda po osnovu poreza na dohodak fizičkih lica opštinama Središnjeg i Primorskog regiona; obavezu nadomještavanja izgubljenih prihoda primorskim opštinama po osnovu naknade za korišćenje morskog dobra; proceduru donošenja rebalansa budžeta opštine; i dr. Po njegovim riječima, navedenim Nacrtom Zakona, uz prihvatanje predloga i sugestija lokalnih samouprava i Zajednice opština, obezbijediće se veliki napredak u stvaranju uslova za normalno funkcionisanje lokalnih samouprava, uz obavezni proces racionalizacije svih operativnih troškova, čime se stvara mogućnost za obezbeđenje sredstava za ulaganja u kapitalne projekte.

Nakon njihovog izlaganja, uslijedila je diskusija tokom koje su prisutni predstavnici opština, JP Morsko dobro, Poreske uprave i civilnog sektora uzeli aktivno učešće. Kako je saopšteno na kraju Okruglog stola, Ministarstvo finansija će još jednom razmotriti pristigle predloge i sugestije prije utvrđivanja konačnog teksta Nacrta Zakona o finansiranju lokalne samouprave i njegovog dostavljanja Vladi CG.