Zajednica opština Crne Gore (ZOCG) uputila je set amandmana na Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o radu, koji će se pred poslanicima Skupštine Crne Gore naći na sjednici zakazanoj za 30. avgust.

U cilju rasterećenja građana od nepotrebnih troškova prilikom konkurisanja za posao, jedan od predloženih amandmana, koje je uputila generalna sekretarka ZOCG Mišela Manojlović, predviđa rješenje po kojem bi ubuduće samo kandidati koji dobiju radni angažman dostavljali uvjerenje o zdravstvenoj sposobnosti, a ne svi koji apliciraju za radno mjesto, kao što je to sada slučaj. Uvjerenje bi sadržalo ocjenu o zdravstvenoj sposobnosti kandidata za obavljanje poslova radnog mjesta, bez bilo kakvih podataka o zdravstvenom stanju kandidata, a moralo bi se dostaviti poslodavcu najkasnije u roku od osam dana od dana prijema odluke o izboru, ili bi u suprotnom odluka bila poništena.

Amandmanom kojim se popunjavaju pravne praznine i precizno reguliše procedura izbora kandidata za izvršnog direktora privrednih društava i ustanova čiji je osnivač država ili opština, po ocjeni ZOCG, prevenirali bi se brojni radni sporovi koje su do sada pokretali i dobijali kandidati prijavljeni na konkursima zbog nepostojanja odluke o izboru kandidata.

Jedan od amandmana odnosi se na otklanjanje procesne smetnje vezane za dostavu akata zaposlenima, koje su u proteklom periodu predstavljale formalni razlog zbog koga su poslodavci često gubili radne sporove.

Zajednica opština predlaže i da Zakon o radu sadrži definiciju državna funkcije kao svake funkcije koja se obavlja profesionalno na utvrđeni mandat na državnom i lokalnom nivou. Ovaj predlog dolazi iz potrebe da se institut mirovanja prava i obaveza iz rada i po osnovu rada funkcionerima za vrijeme trajanja mandata, odnosi i na dio lokalnih funkcionera koji nisu obuhvaćeni Predlogom zakona, a koje prepoznaje Zakon o lokalnoj samoupravi. Ovim  je, smatra se u ZOCG, povrijeđeno ustavno načelo ravnopravnosti i jednakosti građana pred ustavom i zakonom, pa je odredbi potrebno utvrditi retroaktivno dejstvo.

Dio predloženih amandmana odnosi se na produženje rokova zastare pokretanja i vođenja disciplinskog postupka u slučajevima objektivnih okolnosti ili zloupotrebe prava iz radnog odnosa koje se često vrše u praksi a zbog kojih se postupak ne može voditi. Budući da je Zakonom o radu uređena procedura utvrđivanja odgovornosti za povredu radne obaveze ali da su izosostavljena mnoga procesna pitanja o kojima postoji pravna praznina, predlaže se odredba kojom se upućujei na odgovarajući procesni zakon po kome će se u tim slučajevima postupati.    

Precizirati ovlašćenje opština za potpisivanje kolektivnih ugovora i način njihove primjene

 Glavni razlog zbog kojeg je Zajednica opština inicirala izradu izmjena i dopuna Zakona o radu i učestvovala u procesu njihove pripreme jeste regulisanje načina potpisivanja i primjene kolektivnih ugovora, s obzirom na njihov uticaj na finansijsko funkcionisanje opština. Zajednica opština predlaže brisanje odredbe po kojoj se kolektivni ugovor primjenjuje neposredno zato što je to u direktnoj koliziji sa sistemskim Zakonom o lokalnoj samoupravi, kojim je utvrđena nadležnost skupština opština da donose odluku o zaradama lokalnih službenika i namještenika. Kada su u pitanju zarade lokalne administracije, sistem lokalne samouprave ne poznaje kolektivni ugovor kod poslodavca već o tome odlučuje skupština opštine, a pravna snaga skupštinskih odluka je nesporna u odnosu na kolektivne ugovore jer se crpi iz sistemskog zakona.  

U praksi se dogodilo da nakon donošenja osporenog Granskog kolektivnog ugovora za oblast uprave i pravosuđa i Granskog kolektivnog ugovora za stambeno-komunalnu oblast tokom 2023. godine opštine nisu vršile njihovo usklađivanje sa skupštinskim odlukama zbog rizika od tužbi zaposlenih i neizvjesnog stava suda po tom pitanju. Primjenjivale su ih neposredno i bez odlaganja i tako derogirale sopstvene odluke u periodu do sprovođenja procedure njihovog usvajanja u skupštini opštine, koja je zahtjevna i traje, te vršile rebalans budžeta, uz dalju eskalaciju problema finansiranja svojih poslova.

Zajednica predlaže da se precizno uredi odnos između različitih vrsta kolektivnih ugovora, uvažavajući specifičnost sistema lokalne samouprave, propiše zakonski rok od šest mjeseci za njihovo usklađivanje i uslovna a ne automatska primjena. Predložene su i odredbe kojima se precizira ovlašćenje jedinice lokalne samouprave da sa socijalnim partnerima potpiše granski kolektivni ugovor kojim reguliše zarade i druga primanja zaposlenih u lokalnoj administraciji i u privrednim društvima čiji je osnivač, kako se ne bi ponovio slučaj da usled pogrešnog tumačenja zakona Vlada potpisuje granske kolektivne ugovore u ime opština.

– Važno je ukazati da je pitanje zarada i drugih primanja zaposlenih u lokalnoj administraciji regulisano sa tri zakona koji su u međusobnoj koliziji. Jedan od  njih je sistemski (Zakon o lokalnoj samoupravi), jedan opšti (Zakon o radu) i jedan lex specialis (Zakon o zaradama zaposlenih u javnom sektoru). Pored toga, zarade reguliše i Granski kolektivni ugovor za oblast uprave i pravosuđa. U ovakvim slučajevima, u skladu sa ustavnim načelom ujednačenosti pravnog poretka,  mjerodavna su rješenja sistemskog zakona, sa kojim moraju biti usklađeni  i opšti i posebni zakoni, a naravno i akti niže pravne snage u koje spadaju i  kolektivni ugovori – navodi se u obrazloženju amandmana.