U petak, 17.novembra, su 20 predsjednika opština i 2 gradonačelnika, koji čine Upravni odbor Zajednice opština Crne Gore, jedoglasno usvojili više zakonskih inicijativa i informacija koje riješavaju neke od suštinskih problema crnogorskih opština. Inicijative će Zajednica uputiti resornim ministarstvima i Vladi Crne Gore.

 

Lokalni budžet ne smije biti moneta za potkusurivanje centralnih vlasti

Među problemima opština prednjače troškovi postupka oporezivanja nepokretnosti koji poslednjih godina pustoše opštinske kase. Troškove naplaćuju poznate grupe advokata i advokatskih kancelarija u milionskim iznosima koristeći nesavršen pravni okvir i propuste nadležnih državnih organa. Poreska rješenja se poništavaju zbog pogrešnih podataka u katastru nepokretnosti ili centralnom registru stanovništva koje niko ne ispravlja. Krajnju cijenu, kao i uvijek, plaćaju građani.

Uzrok ove pojave nije samo u zakonu koji reguliše porez na nepokretnosti. U pitanju je sistemski problem kome država mora krajnje ozbiljno pristupiti a koji se odnosi i na propise o državnom premjeru i katastru nepokretnosti, prebivalištu, jedinstvenom matičnom broju građana, planiranju prostora, građenju, legalizaciji objekata, poreskoj administraciji i sl.

Zajednica opština već duže vrijeme ukazuje na razmjere ovog problema i nudi sistemski održivo riješenje kroz uvođenje instituta dopunske poreske prijave.  Tu prijavu će poreski obveznici podnositi u svim slučajevima kada nastupe promjene od uticaja na visinu poreza na nepokretnosti kao što su dogadnja ili nadogradnja objekta, promjena broja članova porodice, rekonstrukcija, rušenje objekta, parcelacija, promjena klase zemljišta i sl.  Nepodnošenje dopunske prijave biće osnov da poreski obveznik snosi troškove postupka ako je angažovao advokata radi podnošenja žalbe na poresko rješenje.  Ako žalbu podnese sam, neće biti troškova postupka, pa ni obaveze njihovog plaćanja.

Ovo rješenje je samo vrh ledenog brijega. Za kvalitetna sistemska rješenja koja će porezima dati apsolutni prioritet predstoje opsežan rad na svim zakonima koji direktno ili indirektno utiču na ovu oblast ali i preduzimanje mjera na njihovoj doslednoj primjeni, prvenstveno od strane državnih,  ali i lokalnih organa.

 

Zakon o Vladi  da reguliše saradnju sa opštinama

Pravo na lokalnu samoupravu je ustavna kategorija koja se mora razraditi  Zakonom o Vladi Crne Gore. O tome u nacrtu ovog zakona nema ni pomena, dok je velika pažnja posvećena saradnji sa civilnim sektorom, što puno govori o odnosu obrađivača nacrta prema opštinama.

Zato je na istoj sjednici Upravnog odbora  usvojena inicijativa za dopune  ovog nacrta  kojom se zahtijeva uspostavljanje partnerskog odnosa centralnog i lokalnog nivoa vlasti kada se utvrđuju javne politike (zakoni, podzakonski akti, strategije) od uticaja na lokalnu samoupravu.

Bez jasno uspostavljenog sistema saradnje postoji velika vjerovatnoća da će se nastaviti trend povreda prava na lokalnu samoupravu i povreda obavezujućih odredbi lex specialisa koje se  najdirektnije reflektuju na lokalne finansije ali i na druge  aspekte funkcionisanja opština, čemu svjedočimo tokom niza godina.

 

Riješiti problem komunalnog reda u turistički orijentisanim opštinama

Upravni odbor  Zajednice bavio se  i Zakonom o komunalnoj policiji kojim je broj komunalnih policajaca uslovljen brojem stanovnika opštine po poslednjem popisu. To opštinama koje su turistički orijentisane  stvara ogroman problem  jer se broj subjekata nadzora  drastično povećava pa  je  i u idealnim uslovima nemoguće organizovati posao  službe u tri smjene sedam dana  u nedelji.  Problem se najbolje može vidjeti na primjeru Opštine Budva koja ima  oko 20 hiljada stanovnika i 6 (šest) komunalnih policajaca a u kojoj je u 2022. god. bilo je registrovano oko 2 miliona noćenja.  Nedovoljan broj komunalnih policajaca koji će u ovim uslovima održavati komunalni red tako suštinski utiče na kvalitet turističkog proizvoda.

Inicijativom za izmjene Zakona o komunalnoj policiji traži se brisanje ograničenja u pogledu broja komunalnih policajaca jer se time narušava autonomija lokalne samouprave i negativno utiče na turistički rejting Crne Gore.

 

Unapređenje propisa o izradi kapitalnog budžeta

Siguran izvor finansiranja planske i projektne dokumentacije za lokalne kapitalne projekte je uslov da opštine  povuku bespovratna sredstva iz EU i drugih fondova kojim će ih realizovati, a prije svega iz predstojećeg  IPARD III fonda u iznosu od 63 miliona eura.

Opštine mogu kandidovati ovu dokumentaciju za kapitalni budžet  države uz uslov da se u odluci kojom se uređuje ovo pitanje otklone određene nelogičnosti po pitanju kriterijuma vrednovanja kapitalnih projekata.

Inicijativom koju je usvojio Upravni odbor Zajednice i koju će uputiti Ministarstvu finansija i Vladi Crne Gore, otklanjaju se  uočene nelogičnosti ali i obezbjeđuje praćenje sudbine kapitalnih projekata koje opštine kandiduju za Budžet države, budući da, pri važećoj odluci, godinama unazad ostaju uskraćene za povratne informacije po ovom pitanju.

Osim toga, predloženi su  i određeni pomaci u zahtjevnoj proceduri apliciranja  koji će na minimum svesti odbijanje zahtjeva opština iz formalnih razloga. Inicijativom se takođe predlaže  da predstavnici opština učestvuju na sjednicama Komisije za ocjenjivanje kapitalnih projekata radi eventualnih pojašnjenja, ali i uspostavljanja suštinskog partnerskog odnosa centralnih i lokalnih vlasti u zajedničkom interesu.

 

Smjernicama za saradnju do kvalitetnijih vodnih usluga

 Na sjednici su usvojene i Smjernice saradnje namjenjene opštinama i vodovodnim društvima koje je Zajednica sačinila zajedno sa  Udruženjem vodovoda Crne Gore. Smjernice  daju stručnu podršku u  sprovođenju procedura i donošenju bitnih odluka u oblasti vodosnabdijevanja i odvođenja otpadnih voda  kako bi se kvalitet vodnih usluga podigao na viši nivo.

Smjernicama su  prethodila istraživanja na osnovu kojih su prepoznati ključni problemi od uticaja na kvalitet usluga i to:  određena statutarna pitanja vodovodnih društava, godišnji program rada,  uslovi za izbor i imenovanje izvršnog direktora i Odbora direktora, donošenje opštinskih propisa, investiciono  i tekuće održavanje, upravni nadzor, zaštita korisnika vodnih usluga i cjenovna politika.

Smjernice sadrže i detaljne zakonske procedure koje će pomoći donosiocima odluka u opštinama, zaposlenima u vodovodnim društvima i resornim sekretarijatima  da kvalitetnije obavljaju ovu suštinski važnu djelatnost.

Ključni dio Smjernica su preporuke opštinama i vodovodnim društvima za zakonito, održivo i efikasno obavljanje poslova. Najvažnije su  da se obezbjedi stručnost i iskustvo kada se bira izvršni direktor i odbor direktora vodovodnih društava, zatim, da opština vrši redovni upravni nadzor u dijelu  zakonitosti i cjelishodnosti poslovanja, pa i inspekcijski nadzor kada je potreban, te da se organizuju redovne i kontinuirane obuke svih aktera u procesu vodosnabdijevanja zbog složenosti propisa koji zaposlene često dovode do nedoumica, stvaraju nesigurnost i utiču na međusobne odnosa opštine  i vodovodnih društava, što, u krajnjem, negativno utiče na kvalitet pružene usluge građanima.

U odnosu na ugroženu finansijsku stabilnost vodovodnih društava preporučeno je da se iskoriste zakonski mehanizmi dotacije nedostajućih sredstava koje vrši opština u slučaju privremenih cijena.

 

Opreznije u sporove protiv opština

Još jedna inicijativa usvojena je na sjednici Upravnog odbora a usmjerena je na rasterećenje zastupnika opština od učešća u parnicama koje su bez osnova.  Inicijativom za dopunu Zakona o parničnom postupku traži se da se lokalnim zastupnicima daju ista prava na troškove parničnog postupka koja su već utvrđena za državnog Zaštitnika imovinsko pravnih interesa. Ti troškovi predstavljali bi prihod budžeta opštine.

Očekuje se da će ova intervencija doprinijeti smanjenju broja parničnih postupaka protiv opštine jer će ih tužioci opreznije pokretati, kao što je to slučaj sa parnicama protiv države.

 

Radoš Žugić- novi potpredsjednik Upravnog odbora Zajednice

Na sjednici je takođe za novog potpredsjednika Upravnog odobra izabran Radoje Žugić, predsjednik Opštine Žabljak, na mandat od dvije godine. Na toj poziciji naslijedio je  Anelu Čekić koja je podnijela ostavku na funkciju predsjednice Opštine Gusinje pa joj je po tom osnovu prestalo članstvo u organima Zajednice.