Studijska posjeta gradu Bratislavi i njenim javnim službama za opštine i njihove asocijacije sa zapadnog Balkana organizovana je od strane UNDP-a, uz podršku programa Javne i privatne finansije za razvoj i Gradskog eksperimentalnog fonda, u periodu od 24-28. septembra 2023. godine. Crnogorsku delegaciju su činili predstavnici Glavnog grada, Opštine Pljevlja i Zajednice opština Crne Gore.

Bratislava je grad koji je, u periodu komunizma, izgubio svoju prepoznatljivost, kada je značajni dio starog grada „nestao“. Od plišane revolucije 1998. godine, Bratislava je značano obnovljena i revitalizovana, ali poslednjih 10-ak godina grad se ubrzano razvija. Pošto se grade potpuno novi gradovi, pritisak na infrastrukturu je postao preveliki i moralo se pristupiti modernizaciji javnih usluga.

U poslednjih 5 godina, uprava grada je prošla kroz velike promjene. Matuš Valo, gradonačelnik Bratislave, relativno mlad arhitekta i urbani planer sa poznavanjem funkcionisanja gradova poput Londona, Njujorka i Beča, uveo je značajne promjene u načinu upravljanja javnim službama.

Da bi unaprijedio poslovanje i efikasnost rada 40-ak gradskih službi (javnih institucija, privrednih društava, neprofitnih organizacija, u vlasništvu grada i sl.) uspostavio je u svom kabinetu posebnu kancelariju koja je zadužena da kontinuirano vrši nadzor nad svim tim službama. Već na samom početku rada kancelarije, nakon prve analize rada javnih službi utvrđeno je da 30% sredstava za rad službi odlazi na unutrašnja pitanja, kao što su unutrašnje finansije, javne nabavke, IT usluge, pravne usluge i sl. U cilju racionalizacije tih troškova, koji se u svakom slučaju izdvajaju iz gradskog budžeta, odllučeno je da se iste usluge centralizuju, uspostavljenem Servisnog centra Bratislave a da javne službe fokusiraju svoj rad na operativne poslove, zbog kojih su i osnovane.

Jedna od najuspješnijih službi jeste OLO – preduzeće za odvoz i tretman optada. Sistem sakupljanja otpada zasniva se na principu njegovog odvajanja na izvoru nastanka, tj. od strane samih građana. Posebno se izdvajaju: papir, staklo, limenke i PET ambalaža, a najnovija uvedena frakcija je odvajanje otpada od hrane u posebne kese za kompostiranje. Značajna razlika u odnosu na naš sistem je da OLO pruža usluge isključivo građanima, a da privredna društva i druga pravna lica moraju biti dio sistema proširene odgovornosti proizvođača otpada koji su uspostavljeni u privatnoj inicijativi na tržišnim principima.

U cilju uvođenja paradigme cirkularne energije i principa nulte tolerancije na otpad, preduzeće za odvoz i tretman otpada je osnovalo, neprofitnu organizaciju KOLO kod koje građeni mogu odložiti stvari koje im nijesu više potrebne, a još uvijek imaju upotrebnu vrijednost. Te stvari se od građana uzimaju kao donacija i dalje se „prodaju“ po izuzetno niskim cijenama, koje treba samo da pokriju troškove funkcionisanja organizacije.

U okviru preduzeća za odvoz i tretman otpada funkcioniše ZEVO – postrojenje za energetsku obradu otpada. Na toj lokaciji i ranije je postojala spalionica otpada koja datira iz 70-tih godina prošlog vijeka. Nakon napuštanja koncepta spaljivanja otpada od strane Evropske unije, ova spalionica je transformisana u postrojenje za energetsku obradu otpada, koji danas na osnovu otpada koji više ne može da se ponovo upotrebi ili reciklira, proizvodi toplotnu energiju za grijanje Bratislave i električnu energiju. Obje energije plasiraju se na tržištu što je preduzeću za odvoz i tretman otpada omogućilo da ima suficit od 10-ak miliona EUR-a, koji će biti prenijet u budžet grada, kao vlasnika preduzeća.

U cilju digitalne transformacije Bratislave uspostavljen je tim za inovacione i digitalne servise, koji pored IT podrške koju pruža administraciji Bratislave, služi i kao inovacioni hab koji testira tehnološke inovacije koji se koriste u pružanju usluga opštinskih službi.

U oblasti e-finansija, uspostavili su elektronski sistem plaćanja svih opštinskih prihoda. Kako bi povećali udio e-plaćanja, na zahtjev Bratislave, izvršene su zakonske izmjene, koje su omogućile da se način identifikacije lica koja vrši plaćanje pojednostavi. Na osnovu toga, Bratislava je uspostavila svoju e-Ličnu kartu, koja se dobija popunjavanjem obrasca bez potrebe naprednog digitalnog potpisa, koja je do tada bila obavezna.

Donošenje strateškog plana i generalnog prostornog plana je u nadležnosti Gradskog instituta (Metropolitan Institute of Bratislava), čiji predstavnici su predstavili Smjernice koje se rade kao prilozi Generalnog plana, a u cilju očuvanja vizuelnog indetiteta i prepoznatljivosti Bratislave. Smjernice se odnose na materijalizaciju pločnika, cesta, vizuelizaciju biciklističkih staza, formiranje blokova, gradskog zelenila i dr. Smjernice su obavezne za grad prilikom izgradnje javne infrastrukture. Iako iste nijesu obavezne za investitore, uočeno je da se ipak koriste i prilikom realizacije privatnih investicija.

DPB je preduzeće koje je zaduženo za organizovanje gradskog prevoza. U cilju obezbjeđenja priuštivosti usluga za građane, grad dotira rad preduzeća sa 75% od ukupnih prihoda potrebnih za njegovo funkcionisanje. Preduzeće ima dugu tradiciju. Počelao je sa radom krajem XIX vijeka. Današnji vozni park čine najmoderniji trolejbusi, hibridni trolejbusi na točkovima i autobusi. U cilju prepoznatljivosti i brendiranja javnog saobraćaja, svi imaju jedinstven vizuelni identitet, o čemu se posebno vodi računa prilikom njihove nabavke. Pored gradskog prevoza, u regionu Bratislave, funkcioniše i međumjesni i međugradski prevoz koje pružaju privatne kompanije. Da bi se korisnicama olakšala mobilnost, na osnovu sporazuma sa gradskom i državnom upravom, uspostavljen je kontrolor, koji je omogućio korisnicima da sa jednom kartom koriste sve vrste dostupnog prevoza na teritoriji regiona. Zadatak kontrolora je da vrši preraspodjelu sredstava koja se sakupe od takvih karata.

U poslednje vrijeme, uz podršku strukturnih fondova EU, a u cilju smanjenja upotrebe fosilnih goriva, preduzeće obnavlja vozni park sa električnim vozilima.

U samom gradu nijesu učestale saobraćajne gužve. To je rezultat pouzdanog javnog saobraćaja, ali i drugih mjera koje grad i njegove službe sprovode. Posebno su se korisnim pokazale dvije mjere. Uvođenjem posebnih traka za javni saobraćaj i regulisanje raskrsnica koje prvenstvo daju vozilima javnog saobraćaja uticao je na pouzdanost i tačnost u pružanju usluge, što je dovelo do povećanja zadovoljstva a samim tim i na popularizaciju javnog prevoza. Dodatno, uz GPS pozicioniranje vozila, postavljane su e-informativne table na svim stajalištima na kojima se pored linija koje tu staju nalazi i tačno vrijeme za koliko vozilo stiže. Način kupovine karte je pojednostavljen. Može se kupiti na platomatima u blizini stajališta uz upotrebnu metalnog novca ili platnih kartica, dok se karta može kupiti i u samom vozilu upotrebom platne kartice.