| 
U organizaciji Predstavništva UNICEF-a u Crnoj Gori i Univerziteta Donja Gorica, u Podgorici je 22. i 23. oktobra 2019. godine održana Konferencija o fiskalnim i administrativnim imperativima za rani razvoj djece.
Otvrajući konferenciju, Predsjednik Vlade Crne Gore Duško Marković, kazao je da moramo razumjeti da obrazovanje ne počinje polaskom djeteta u školu, te da je teško, ako ne i nemoguće, nadoknaditi ono što se propusti u prvim godinama života.
„Crna Gora je nepovratno postala dio modernog i naprednog svijeta. Da bi kao društvo opstali u globalnoj utakmici, moramo stvarati uslove da naše buduće generacije ni u čemu ne zaostaju za vršnjacima iz najrazvijenijih društava. A ponajmanje u svom obrazovnom kapacitetu“, istakao je Premijer.
„Za budućnost našeg društva vanredno je važno da razumijemo neophodnost višestrukog ulaganja u rani razvoj djece – i kao odgovorno društvo koje prepoznaje izazove vremena koja dolaze; i kao pojedinci i porodice koje imaju obavezu da na najkvalitetniji način pripreme svoju djecu za te izazove.
Upravo će benefite našeg sadašnjeg rada, a posebno ekonomskog rasta i ukupne stabilnosti crnogorskog društva, u velikoj mjeri osjetiti najmlađa kategorija našeg stanovništva. Nemamo nikakvih dilema da ulažući u njihove prve korake obezbjeđujemo dugoročan i održiv razvoj društva, uspostavljenog na zdravim osnovama“, rekao je predsjednik Marković.
Odnos Vlade i UNICEF-a ocijenio je kvalitetnim i partnerskim i istakao da je ta saradnja dovela do značajnih promjena u društvu u oblasti socijalne politike i dječije zaštite: „To potvrđuju i brojni zajednički projekti koji su rezultirali sprovođenjem reformi u domenu svestrane zaštite djece i mladih, a što se nalazi visoko na agendi prioriteta u radu Vlade Crne Gore“, zaključio je Premijer.
U uvodnom dijelu konferencije, govorili su i prof. dr Veselin Vukotić, rektor Univerziteta Donja Gorica, dr Filipe Kori, zamjenik Regionalnog direktora UNICEF-a za Evropu i Centralnu Aziju i Ambasador Aivo Orav, šef Delegacije Evropske unije u Crnoj Gori.
Govoreći na panelu “Unaprjeđenje međusektorske saradnje na planu ranog razvoja djece u Crnoj Gori – kako naprijed”, ministarka javne uprave Suzana Pribilović je istakla da je “pitanje koordinacije od izuzetnog značaja za proces kreiranja javnih politika u svim oblastima, a posebno u onim najosjetljivijim kao što je ova o kojoj danas govorimo – rani razvoj djece. U okviru procesa reforme javne uprave, koji je od jednakog značaja kako za EU integracije Crne Gore, tako i za stvaranje kvalitetnog i prosperitetnog društva u kojem će građani imati povjerenja u institucije sistema, u prethodnom periodu posvećeno smo radili na stvaranju preduslova za uspostavljanje efikasnog i sveobuhvatnog sistema planiranja, koordinacije, kao i praćenja realizacije Vladinih politika“.
Generalni sekretar Zajednice opština Refik Bojadžić, govoreći na panelu, posebno je naglasio važnu ulogu opština u pružanju usluga socijalne i dječje zaštite u lokalnoj zajednici.
On je podsjetio da se problemima i potrebama koje se tiču unapređenja prava djece u opštinama bave Centri za socijalni rad. Naglasio je da multidisciplinarni timovi, pri centrima za socijalni rad, u koji su imenovani predstavnici raznih institucija koje se bave pitanjima zaštite i unapređenja prava djece, predstavljaju dobar mehanizam za udruženo – organizovano djelovanje svih sektora na rješavanju problema i unapređenju stanja u oblasti zaštite djece. Međutim, ukazao je i na nedostatke koje prepoznaje u praksi, i to: „da opština, kao lokalna vlast najbliža građanima, nema predstavnika u multisektorskom timu, te da multisektorski tim ne podnosi periodično izvještaj predsjedniku opštine o stanju socijalne i dječje zaštite u opštini, identifikovanim problemima i predlogom u kom pravcu treba djelovati – tražiti rješenja.
Dakle, ove dvije stvari su prosto nešto što je logično kako treba da se postave i funkcionišu, jer se građani, po pravilu, za sve svoje probleme i potrebe obraćaju svojoj opštini i prije svega, predsjedniku opštine“, istakao je Bojadžić.
Generalni sekretar je naveo primjer dobre multisektorske saradnje iz ličnog iskustva koje je imao kao potpredsjednik Opštine Bijelo Polje. Naime, Opština Bijelo Polje je, slijedeći vladine politike, utvrđene Nacionalnim planom akcije za djecu 2004-2010. godine, donijela Odluku da pristupi izradi LPA za djecu 2005-2010, uz dragocjenu podršku UNICEF-a. U tom pravcu, imenovan je od strane opštine Tim za koordinaciju poslova na pripremi plana na čelu sa potpredsjednikom opštine, kao i formiran Međusektorski tim u koji su uključeni predstavnici svih institucija koje se bave problemima i potrebama djece. U proces su uključene NVO koje se bave zaštitom prava djece, roditelji i djeca, koja su svojim učešćem dala suštinu, životnost i kvalitet samog dokumenta. Predlog Plana je razmatran i donešen na sjednici Skupštine opštine. Tim koji je pripremio Plan zadužen je da prati njegovu realizaciju. Na osnovama ovog dokumenta, realizovani su brojni projekti, a između ostalih:
- otvoren je Dnevni centar za djecu sa smetnjama u razvoju (2005), prvi u Crnoj Gori i regionu, po kom modelu su u međuvremenu otvoreni dnevni centri u 13 opština;
- otvoren je Centar za podršku djeci i porodici (2008), prvi i jednini u Crnoj Gori (ciljna grupa zlostavljena, zanemarena i djeca u sukobu sa zakonom);
- izgrađeno je više ustanova predškolskog obrazovanja i povećan obuhvat djece predškolskim obrazovanjem više od tri puta.
Ovih projekta zasigurno ne bi bilo da nije bilo dobre koordinacije, zajedničkog rada i saradnje između sektora. Ključnu ulogu u ovim aktivnostima imala je opština koja je okupila zaintesovane aktere, koordinirala svim aktivnostima, te dobrom međusektorskom saradnjom i zajedničkim radom sa državnim organima, međunarodnim organizacijama i NVO ostvarila dobre rezultate, čime je značajno unaprijeđeno stanje u oblasti ranog razvoja djece u Bijelom Polju.
Kada su u pitanju reforme u oblasti socijalne i dječje zaštite i decentralizacija ovih poslova, Generalni sekretar je istakao da „Evropska povelja o lokalnoj samoupravi, koju je Crna Gora ratifikovala, propisuje da je najoptimalnije da usluge građanima pruža onaj nivo vlasti koji je najbliži građaninu, ko može da vidi, čuje i osjeti potrebe svojih sugrađana koji žive u lokalnoj zajednici. Predstavnik lokalne samouprave najbolje poznaje prilike i stanje u lokalnoj zajednici, upoznat je sa potrebama građana i resursima kojima raspolaže i zato može brže da reaguje da se riješi problem, pa je jasno da će reforma sistema socijalne i dječje zaštite nedvosmisleno ići u pravcu dalje decentralizacije usluga, koju mora pratiti fiskalna decentralizacija”.
Na ovom panelu govorile su i prof. dr Gordana Đurović sa Univerziteta Crne Gore, koja je naglasila važnost korišćenja sredstava iz pretpistupnih fondova za finansiranje projekta koji podržavaju unapeđenje usluga socijalne i dječje zaštite i Jana Hainsworth, generalna sekretarka Evropske mreže organizacija za prava djeteta (Eurochild).
Na Konferenciji su, u okviru panela Rani razvoj djece u Crnoj Gori: Trenutno stanje zasnovano na okviru za podsticajnu njegu govorili dr Kenan Hrapović, ministar zdravlja, Kemal Purišić, ministar rada i socijalnog staranja, prof.dr Slavica Đukić Dejanović, ministarka bez portfelja zadužena za demografiju i populacionu politiku Vlade Republike Srbije, prof. Nila Kapor Stanulović, direktorica studijskog programa psihologije, UDG i prof. Tatjana Novović, Filozofski fakultet/NVO Pedagoški centar Crne Gore.
U okviru panela “Argumenti za investiranje u rani razvoj djeteta: povrat na ulaganje u rani razvoj djece u Crnoj Gori i „cijena nedjelovanja” govorili su: Nemanja Katnić, državni sekretar, Ministarstvo finansija, Damir Šehović, ministar prosvjete, Desislava Valerieva Kuznjecova, koordinatorka za oblast ranog dječjeg razvoja za Evropu i Centralnu Aziju, Svjetska banka, prof.dr. Maja Baćović, Ekonomski fakultet, Univerzitet Crne Gore i mr. Vuk Čađenović, zamjenik direktora, Zavod za statistiku Crne Gore – MONSTAT.
Na panelu “Uloga privatnog sektora u promociji ranog razvoja djece” obratili su se prof. Mladen Perazić, predstavnik Privredne komore Crne Gore, Ivan Radulović, izvršni direktor, Savjet stranih investitora Crne Gore, dr Marko Miročević, izvršni direktor, Američka trgovinska komora i prof. dr Dragana Radević, Institut za preduzetništvo i ekonomski razvoj, UDG.
Na Konferenciji su održana predavnja na sljedeće teme:
- Šta je rani razvoj djeteta? Zašto je važan za djecu, porodice i zajednice? – prof. Frank Oberklaid, direktor Fondacije Centra za zdravlje djece u zajednici Kraljevske dječje bolnice, profesor pedijatrije na Univerzitetu Melburn;
- Zašto ulagati u rani razvoj djece? Studija ekonomskog slučaja za ulaganje u ECD i „cijena nedjelovanja“ – dr Chris Desmond, direktor Centra za slobodne studije, glavni istraživač i viši ekonomista Centra izvrsnosti DSTNRF o ljudskom razvoju na Univerzitetu Wits, Južna Afrika;
- Šta javne uprave mogu uraditi u promociji međusektorske saradnje o ranom razvoju djece? – mr. Ankie Vandekerckhove, Centar za inovacije u ranim godinama, Gent, Belgija;
- Uloga privatnog sektora u ranom obrazovanju i njezi djece radi promocije ekonomskog razvoja i kompetitivnosti, Gabriel Biris, potpredsjednik ReadyNation iz Rumunije.
Na Konferenciji su predstavljeni nalazi istraživanja koje je u ovoj oblasti izvršio Institut za strateške studije i prognoze, a koje su predstavili: mr. Milika Mirković, prof. dr Jadranka Kaluđerović i mr. Vojin Golubović.
Konferencija je okupila veliki broj predstavnika ministarstava, lokalnih samouprava, nevladinog sektora i akademske zajednice iz Crne Gore i regiona koji su zaključili da ulaganje u rani razvoj djeteta predstavlja dobru strategiju za dugoročni ekonomski razvoj zemlje.
