„U Ministarstvu javne uprave visoko smo postavili prioritet reforme sistema lokalne samouprave, sa posebnim akcentom na decentralizaciju i digitalizaciju. U tom kontekstu, Vlada Crne Gore u 2024. godine usvojila Analizu funkcionisanja sistema lokalne samouprave, koja je pokazala brojne slabosti postojećeg sistema i ukazala na hitnu potrebu za promjenama”, kazao je ministar javne uprave Marash Dukaj u uvodnom dijelu Panel diskusije „Reforma izbornog zakonodavstva: Jedinstven izborni dan, neposredni izbori predsjednika/gradonačelnika i otvorene liste – izazovi i prednosti”, u organizacji Zajednice opština Crne Gore.

Ministar Dukaj je istakao da je jaka i efikasna lokalna samouprava, temelj snažnog i pravednog društva. Po njegovim riječima, Analiza je pokazala da Crna Gora predstavlja jednu od najcentralizovanijih država u Evropi, monotipski model organizacije lokalne samouprave nije održiv i postoje ozbiljni izazovi u pogledu lokalnih javnih finansija i funkcionisanja privrednih društava na lokalnom nivou. Takođe, način izbora predsjednika opštine nije odgovarajući, jer ne odražava izborni legitimitet.

„Odnos centralnih i lokalnih vlasti mora biti unaprijeđen. Sva ova pitanja adresirali smo kroz novi Zakon o lokalnoj samoupravi. Međutim, jasno je da bez sveobuhvatne reforme izbornog sistema ne možemo napraviti suštinske promjene. Zato smo, još u maju prošle godine, uputili dvije ključne inicijative Skupštini Crne Gore:uvođenje neposrednog izbora predsjednika opština i održavanje svih lokalnih izbora u jednom danu” istakao je Dukaj i dodao „Uvjeren sam da ove inicijative jačaju demokratski karakter izbornog procesa, i smanjuju  političke tenzije. Samim tim, direktno utiču na uspjeh reformskih procesa koje smo temeljno i sistematično započeli”.

 „Uvjeren sam da samo kroz sistemsku reformu, hrabre odluke i otvoren dijalog možemo izgraditimodernu, efikasnu i odgovornu lokalnu samoupravu. Naš cilj je jasan –  da osnažimo lokalne zajednice u kojima će se vlast približiti građanima, a lokalne institucije raditi u njihovom interesu”, kazao je Dukaj.

Generalna sekretarka Zajednice opština Crne Gore Mišela Manojlović, koja je uz ministra Dukaja, otvorila panel, istakla je da se pitanje lokalnih izbora tiče se prenstveno građana.

“U ulozi birača, oni žele funkcionalnu lokalnu samoupravu, sposobnu da obezbijedi uslove za kvalitan život u lokalnim zajednicama. Izbori su instrument koji im daje šansu da takve uslove i dobiju” naglasila je Manojlović.

U uvodnom dijelu, Manojlović je podsjetila da je u crnogorskoj višepartijskoj demokratiji postojao  jedan kratak period neposrednih izbora za predsjednika opštine. “Neki od nas su sjedoci tog vremena, kao i vremena kada su u par navrata izbori za lokalne skupštine sprovedeni u jednom danu. Zato je veoma važno da se danas prisjetimo razloga iz kojih su te 2003.god. posebnim zakonom uvedeni neposredni izbori, da odgovorimo na pitanje zašto smo od njih odustali šest godina kasnije kao i na pitanje da li smo i šta suštinski i dugoročno riješili izborima za lokalne skupštine u jednom danu? Da li je sada pravo vijeme da te prakse rehabilitujemo ili treba da razmotrimo druge opcije prilagođene našem, veoma specifičnom društvenom i političkom kontekstu? Tačnije, treba li da se bavimo uzrocima nefunkcionalnosti pojedinih opština ili da samo saniramo posljedice na način koji smo ne tako davno već primjenili i vidjeli kuda vodi?” istakla je Manojlović.

Generalna sekretarka Zajednice opština Manojlović je naglasila da, imajući u vidu reference i iskustvo panelista, učesnici panela očekuju da će biti bogatiji i za spoznaju koji to tipovi izbornog sistema u svijetu pružaju biračima najveće garancije da će vlast funkcionisati, koje su njihove prednosti i mane i da li su, po njihovom mišjenju, takvi sistemi primjeniljivi na crnogorske opštine. Šta konkretno znače otvorene i poluotvorene ili preferencijalne liste i kako bi one uticale na lokalne izbore u Croj Gori? Da li bi previše otvoreni sistem doveo do haosa u upravijanju? I što je najvažnije, kako prilagoditi izborni proces specifičnim potrebama zajednice koji će uspostaviti balansreprezentativnosti i odgovornosti?

“Ovo su pitanja od suštinskog uticaja na Ustavom zajemčeno pravo građana na lokalnu samoupravu koje poslednjih godina sve češće i sve očiglednije pokazuje svoju ranjivost. Naravno da nešto treba mijenjati, ali ne bez prethodnog dijagnostifikovanja problema i njegove temeljne i stručne analize. Smatraćemo da smo svi zajedno uspjeli ako učinimo očiglednom uzročno posljedičnu vezu između različitih ideja za izmjene izbornog zakonodavstva i njihovih posljedica i ako se danas složimo oko modela koji ce omogućiti efikasno funkcionisanje lokalnih samouprava u Croj Gori” zaključila je Manojlović.

Prvi panel je održan na temu “Prednosti/izazovi  neposrednog izbora predsjednika opštine/gradonačelnika i organizacije izbora u jednom danu “ na kome su učestvovali eminentni sagovornici Nina Blažić, Ministarstvo javne uprave, Dragan Koprivica, Centar za demokratsku tranziciju, Đorđije Blažić, Fakultet za državne i evropske studije i Dragan Šoć, advokat.

Drugi panel na temu  “Otvorene liste” – prednosti / izazovi” okupio je stručnjake iz ove oblasti,  Dragišu Janjuševića iz Ministarstva javne uprave, Mladena Vukčevića, Fakultet pravnih nauka, UDG, Zlatka Vujovića, Fakultet političkih nauka,UCG i Vasilija Čarapia iz Odbora za reformu izbornog zakonodavstva Skupštine Crne Gore.

Na panelima koji su izazvali otvorene diskusije, učestvovali su predsjednici opština i skupština opština, kao i predstavnici jednica lokalne samouprave.